Rijstrand met haché

Haché…? Is dat nu een gerecht om uit te proberen. In het kookboek van de inmiddels (op deze website) veel aangehaalde A. Simonisz. staat het recept bij de “vleeschresten”. Niet een buitengewone aanbeveling. Maar omdat het een geïllustreerd kookboek is, waar niet alleen de mooi opgemaakte recepten worden getoond, maar juist ook de hulpmiddelen, het keukengerei en allerhande gereedschappen worden getoond. Zo ook bij dit recept: de rijstrand.
foto-1-1024x764
Al enkele maanden hing deze mooie geëmailleerde witte ovale vorm met blauw randje in de keuken om gebruikt te worden, nu nog een geschikt publiek. Ik had het gepland voor een nieuwjaarsetentje met vrienden vanavond, maar wegens zieke baby ging dit niet door… Dan maar anderen bereid gevonden voor het gerecht.
foto-2-1024x764

Haché: 250 gr koud rundvlees, 3 dl bouillon, 1 ui, 1/2 dl azijn, 1 Spaanse peper, 3 kruidnagelen, 1 laurierblad, 20 gram bloem, 40 gram boter.

“Maak de ui schoon, snijd hem in stukken, om met het vet in de koekenpan te braden, tot de ui bruin begint worden. Voeg dan de bloem toe en laat ook deze bruin worden. Is de kleur mooi bruin, voeg dan de bouillon, de kruiderijen en het in dobbelsteentjes gesneden vlees toe en stoof de haché 1 à 1 1/2 uur. Haché wordt gegeven met rijst in water gekookt of met aardappelen; als groenten geeft men het best in den winter roode kool of bieten en in den zomer postelein of sla.”

foto-3-1024x764

Rijstrand: 300 gram rijst, zout en peper

Kook de rijst gaar in kokend water met zout en peper (1/2 uur). Vul een omgespoelde rijstrand met de gekookte rijst, druk ze stevig aan, zodat er geen holten tussen kunnen blijven. Maak de rijst van de rand los met een in water vochtig gemaakt mes en keer den rand op een schotel om. Vul de holte midden in met de gereedgemaakte haché.”

Toen we de haché klaarmaakten, hadden we enige moeite met de zure (azijn) lucht die er vanaf kwam, maar 1,5 uur later was die gelukkig behoorlijk verdwenen. 300 gram rijst voor een dergelijke rijstrand is inderdaad wel goed. De rijst moet goed aangedrukt worden, en wanneer losgesneden, is de rand makkelijk te lossen. Alleen naar mijn mening mag er wel meer haché bij de 300 gram rijst gedaan worden. Met 3 personen, waarvan 2 niet grote eters, had er echt wel 1,5 keer zoveel bij gemogen… Met bietjes, het is tenslotte winter, smaakt het bijzonder goed. Eigenlijk is het gewoon heel lekker en voor herhaling vatbaar!

foto-41-1024x764

Haringsla op Oudjaar

Een traditioneel gerecht voor Oudejaarsavond is haringsla. Zo valt te lezen in zowel het boek van Elis M. Rogge Mijn Gids in Huis en Hof. Practische wenken voor de huisvrouw in het dagelijksch leven (1907) en in Geïllustreerd kookboek van A. Simonsz.: “Haringsla wordt als koude schotel aan soupers gegeven. In vele huisgezinnen is het op oudejaarsavond een geliefkoosd gerecht.”

De ingrediënten voor haringsla: 4 gezouten haringen, 1 grote koude gekookte biet, 300 gram aardappelpuree, 2 hardgekookte eieren, 2 zure appelen, 8-10 ingemaakte uitjes, 2 grote ingemaakte augurken, 3 lepel azijn, 2 lepels slaolie.

“De haringen, die een nacht in water geweekt zijn, schoonmaken en in nette stukken snijden ‘ de verdere benodigdheden zoals biet enz. ieder afzonderlijk fijn hakken. Bewaar van alle ingrediënten een beetje, meng de rest met slaolie, azijn en peer dooreen, leg het op een ronden schotel en garneer den bovenkant met de overgebleven biet, ui enz. en takje peterselie.”

Haringsla rond 1948
Zo was het blijkbaar ook een favoriet recept van mijn oma (1929-2012), die geen meesterlijke kokkin was. Gisteravond belde mijn moeder enthousiast op, met een verhaal over mijn oma en opa (1925-1999) én haringsla.
In ca. 1948 werd er in het studentenhuis waar mijn opa woonde een feest gegeven. Mijn oma was hiervoor uitgenodigd, op dat moment waren ze nog geen stelletje (een wonder dat het toch nog wat werd…). Iedereen nam iets te eten mee, op z’n Amerikaans vinden wij Nederlanders. Een ‘Dutch Party’ noemen ze het in Amerika. Mijn oma nam haringsla mee, niet wetende dat mijn opa een bloedhekel had aan zuur én aan haring. Arme opa, blij dat dat leuke meisje kwam, maar dat uitgerekend zij dát meebracht. Hij durfde het toen niet te zeggen…
Mijn moeder kent dit gerecht ook, als bietensla. Ze aten het vrij vaak in de zomer wanneer ze in het zomerhuis zaten. Lekker fris en makkelijk klaar maken. Maar opa zal het niet vaak gegeten hebben, hij zat doordeweeks op kantoor in Den Haag.

Oudjaar 2013
De haringsla anno 2013 ziet er zo uit. Een combinatie van het recept uit het Geïllustreerd kookboek én het recept uit mijn moeders jeugd. Ik zou het rozesla noemen, zo roze is het… En hoe het naar smaakt: bietig en aardappelig. Ik snap opa wel, al vind ik het zuur juist wel lekker.

foto-4-1024x764

Wat te doen met de vele restjes van het kerstdiner?

Nadat half Nederland zich twee dagen heeft uitgesloofd in de keuken of zich heeft gek gewerkt aan het opentrekken van verpakkingen, blijven er na Kerst zoveel restjes, kliekjes en kleine hapjes over.

Rond 1900 genoot de hogere klasse van uitgebreide en overdadige diners. Niets was te veel of te gek. Toch was men niet verkwistend, de restjes van het diner werden weer verwerkt tot heerlijke hapjes voor de volgende dag.
Wat doet u met de kliekjes die u overhoudt met Kerst? Hier een drietal recepten (uit: Geïllustreerd Kookboek van A. Simonsz., ca. 1900):

schelpen

Vlees in schelpen
200 gram vleesresten, 2 deciliter melk of restant van jus met water, peper, out, nootmuskaat, 1 leper gehakte peterselie , 20 gram bloem, 30 gram boter en paneelmeel.

Het vlees in kleine stukjes snijden of hakken. De boter smelten, de bloem er door roeren, melk of jus toevoegen, evenals zout, peper en nootmuskaat. De saus laten doorkoken, het vlees en de peterselie er door roeren en de schelpen met het mendel vullen. De schelpen moeten eerst met boter bestreken zijn, en wanneer men ze gevuld heft, met paneermeel worden bestrooid, om in den oven bruin te bakken.

rijstrand

Haché met rijstrand

Hachee: 250 gram koud vlees, 3 delcitieter bouillon of burin van jus met water, 1 ui, 1 stukje spaanse peper, 1/2 liter azijn, 3 kruidnagelen, 1 laurierblad, 1 lepel bloem
Rijstrand: 300 gram rijst, zout en peper

Het vlees in kleine, vierkante stukjes snijden, het water met de azijn er op gieten, de kruiderijen toevoegen en zachtjes 1 a 1,5 uur koken, daarna het och binden met de met koud water aangemengde bloem. (tip: hachee is zeer geschikt om in de hooikist te worden klaargemaakt). Zorg dat de saus dikker is, voeg daarvoor eventueel extra bloem toe.

Kook de rijst gaar in kokend water met zout en peper (1/2 uur). Vul een omgespoelde rijstrand met de gekookte rijst, druk ze stevig aan, zodat er geen holten tussen kunnen blijven. Maak de rijst van de rand los met een in water vochtig gemaakt mes en keer den rand op een schotel om. Vul de holte midden in met de gereedgemaakte haché.

Halve gedraaide

300 gram koud vlees, 10 koude aardappelen, 2 hard gekookte eieren, 1 uitje, 4 augurken, 2 lepels slaolie, zout, peper, mosterd, 3 lepels azijn.

Vlees, aardappelen, 1 ei, ui en augurken met elkaar fijn hakken, daarna vermengen met peper, mosterd, zout, olie en azijn, op een schotel doen en het vlees versieren met partjes hard gekookt ei en blaadjes peterselie