Deze week (deze post met wat vertraging) de kinderspecial. Onderwerpen als de kindertafel, kinderkeuken en de kindertuin komen aan de orde. De boeken over huishouden, tafeldekken én misschien ook de etiquetteboeken worden nageplozen. Hoe was het voor de kleintjes om in het keurslijf van de regels der wellevendheid op te groeien.

Vandaag: de kleine keukenmeid

Mini keukentjes, popppen, poppenhuizen, serviesjes. Allemaal speelgoed voor meisjes, om ze voor te bereiden op hun latere taak als moeder en huisvrouw. De poppenfornuisjes konden echt gestookt en daardoor kon er echt op gekookt worden! Oefening baart kunst.

In de tweede helft van de 19de eeuw werden er enkele kinderkookboeken uitgegeven. Zoals een van Henriette Davidis Anna, de kleine keukenmeid (1870), met daarin een apart hoofdstuk voor poppengerechten. In 1898 bracht uitgever J. Noorduijn en Zoon het kookboek De kinderkeuken door Bianca op de markt.

Ook in het uitspanningsboek voor meisjes, H.A. Krooneman, Geïllustreerd uitspanningsboek voor meisjes (3e druk, 1887), is er een deel gewijd aan De kleine Keukenmeid:

“Het is een sombere regenachtige dag. De namiddaguren schijnen eindeloos gerekt te worden – wat kunnen Gusta en Juultje dus beter doen dan haar keukentje halen, hare keukenboezelaars voordoen en nu voor huismoedertjes spelen. Nu komt het er op aan, bij de heden avond bepaalde poppenvisite door een onberispelijk maal eer in te leggen.”

Het hoofdstuk is onderverdeeld in leeftijden. Wanneer de meisjes heel klein zijn, kunnen ze het beste ver weg van de keuken blijven en zich beter bezig houden met zandtaartjes bakken en grassoep koken.

“Vooraf maken zij eene chocoladesoep van water en tuinaarde klaar; wit zand vervangt de suiker. (…) Voor het koffie-uurtje des avonds mag ook de noodige koek niet ontbreken. De groote vingerhoed van mama moet tot vorm dienen. Nadat deze met vochtig zand gevuld en voorzichtig omgekeerd is, komt er een heerlijk gebak uit te voorschijn.”

‘Groote meisjes’ tussen 6 en 8 jaar kunnen zich toeleggen op het koken waar geen vuur voor nodig is, zoals melksoep, appelmoes en chocolade crème:

“nr. 266 Goede melksoep zal stellig door geen der genoodigden versmaad worden. Daarom vult Juultje een schoteltje met melk en strooit er fijn gestooten suiker in, terwijl Gusta een half wittebroodjes in vierkante stukjes snijdt en deze in de soep werkt. Tusschenbeide proeft de eene of de andere of de spijs zoet genoeg is, men passe echter wel op dat niet alle soep opgeproefd wordt, hoe goed zij ook smaken moge. Het gereed gemaakte en welgelukte gerecht wordt nnu door de kooksters ter zijde gezet.”

Zodra ze 10 jaar is, mag ze op het echte fornuis koken, maar alleen onder toezicht van de moeder of volwassen zuster. Vanaf 14 jaar kan ze met toestemming maar zonder toezicht koken, alleen voorbehouden aan ‘zeer knappe meisjes’ (niet van uiterlijk maar van kunde). Er volgt een enorme waslijst van ‘Hoe de kleine keukenmeid behoort te zijn’: ze moet dit, ze moet dat.
Ook staat er een handige tip: “Als uwe goede moeder u, nadat gij het geheele jaar door vlijt hebt uitgemunt – vergunt een verlanglijstje voor St. Nikolaas te schrijven en uw smaak hoofdzakelijk op koken bepaald is, raad ik u aan het volgende op te teeken.” Een verlanglijst voor een geoutileerde keuken in miniatuurformaat volgt.”

Daarna volgen er talloze recepten voor diverse soorten soepen, verscheidene vleesspijzen, salades en sauzen, desserts en zoete spijzen, warme dranken. Er volgt zelfs een menusuggestie voor de hele week. Handig als moeder of de keukenmeid geen tijd heeft. Een goede keuken kan alleen bestaan met orde, zindelijkheid, stiptheid, is de boodschap van de laatste keukenpagina. Het hoofdstuk wordt besloten met een elke manieren van servettenvouwen.

Kleine meisjes worden zo wel heel snel groot… En de jongens, wat staat er in het Geïllustreerd uitspanningsboek voor jongens uit 1887? Geen koken, keuken of keukenjongen te bekennen natuurlijk… Jongens, die moeten pief-paf-poefen!