Nieuwjaarswens

nieuwjaarswensVolgens de traditie van mevrouw Elis M. Rogge hadden we niet alleen haringsla op Oudejaarsavond, maar ook lag er naast ieder bord een kaartje waarop de aanwezigen een wens voor het komende jaar voor zijn tafelbuur kon schrijven.

“Naast ieder bord ligt een mooi kaartje met een rode rand en de initialen van de gastheer en -vrouw, met een rood lintje waaraan een sierlijk potloodjes. Wanneer het 12 uur is, en het nieuwe jaar zijn intrede doet, schrijft elke gast op het kaartje een vriendelijk woord, een goede wens of een herinnering aan het afgelopen jaar, en verwisselt het als blijvend aandenken met dat van de buurheer of -dame.”

Onze kaartjes waren gestempeld, en hadden zoals het hoort de initialen van de gastheer en -dame. Geen sierlijke potloodjes, maar broerlief had allerhande potloden en pennen opgescharreld. De wens schreven we voor onze rechterbuur. En de tafelschikking was zo dat je niet de wens voor je lief schreef, maar voor een van je overige, geliefde familieleden. Nadat de champagne en de nieuwjaarszoenen hebben we onze wensen gelezen.

Volgend jaar doen we de andere versie:
“In het midden, in plaats van de pièce de milieu, staat een klein denneboompje eveneens op een kleedje. In het boompjes hangen nep vruchtje van oranje vloei waarin vergulde bonbons en met een Nieuwjaarswens. Om 12 uur, blaast iedere gast zijn kaarsje uit, en leest iedereen zijn/haar min of meer toepasselijke nieuwjaarswens voor, hetgeen tot een vrolijkheid kan leiden.”

Toen ik dit boekje van Elis M. Rogge kreeg, was ik enigszins teleurgesteld, omdat er zoveel over naaiwerk, borduren, en overig handwerken in stond. Maar het blijkt een interessant boekje te zijn!

Haringsla op Oudjaar

Een traditioneel gerecht voor Oudejaarsavond is haringsla. Zo valt te lezen in zowel het boek van Elis M. Rogge Mijn Gids in Huis en Hof. Practische wenken voor de huisvrouw in het dagelijksch leven (1907) en in Geïllustreerd kookboek van A. Simonsz.: “Haringsla wordt als koude schotel aan soupers gegeven. In vele huisgezinnen is het op oudejaarsavond een geliefkoosd gerecht.”

De ingrediënten voor haringsla: 4 gezouten haringen, 1 grote koude gekookte biet, 300 gram aardappelpuree, 2 hardgekookte eieren, 2 zure appelen, 8-10 ingemaakte uitjes, 2 grote ingemaakte augurken, 3 lepel azijn, 2 lepels slaolie.

“De haringen, die een nacht in water geweekt zijn, schoonmaken en in nette stukken snijden ‘ de verdere benodigdheden zoals biet enz. ieder afzonderlijk fijn hakken. Bewaar van alle ingrediënten een beetje, meng de rest met slaolie, azijn en peer dooreen, leg het op een ronden schotel en garneer den bovenkant met de overgebleven biet, ui enz. en takje peterselie.”

Haringsla rond 1948
Zo was het blijkbaar ook een favoriet recept van mijn oma (1929-2012), die geen meesterlijke kokkin was. Gisteravond belde mijn moeder enthousiast op, met een verhaal over mijn oma en opa (1925-1999) én haringsla.
In ca. 1948 werd er in het studentenhuis waar mijn opa woonde een feest gegeven. Mijn oma was hiervoor uitgenodigd, op dat moment waren ze nog geen stelletje (een wonder dat het toch nog wat werd…). Iedereen nam iets te eten mee, op z’n Amerikaans vinden wij Nederlanders. Een ‘Dutch Party’ noemen ze het in Amerika. Mijn oma nam haringsla mee, niet wetende dat mijn opa een bloedhekel had aan zuur én aan haring. Arme opa, blij dat dat leuke meisje kwam, maar dat uitgerekend zij dát meebracht. Hij durfde het toen niet te zeggen…
Mijn moeder kent dit gerecht ook, als bietensla. Ze aten het vrij vaak in de zomer wanneer ze in het zomerhuis zaten. Lekker fris en makkelijk klaar maken. Maar opa zal het niet vaak gegeten hebben, hij zat doordeweeks op kantoor in Den Haag.

Oudjaar 2013
De haringsla anno 2013 ziet er zo uit. Een combinatie van het recept uit het Geïllustreerd kookboek én het recept uit mijn moeders jeugd. Ik zou het rozesla noemen, zo roze is het… En hoe het naar smaakt: bietig en aardappelig. Ik snap opa wel, al vind ik het zuur juist wel lekker.

foto-4-1024x764

Oud & Nieuw, volgens mevr. Elis M. Rogge

Oudjaar wordt rond 1900 in Nederland meestal in huiselijke kring gevierd:“In gezellig, onderling samenzijn brengt men den avond door, een vroolijken of weemoedig-ernstigen terugblik slaande op de dagen, die tot het verleden behooren. Wanneer Oudjaar met het gezin wordt gevierd, wordt de tafel niet extra feestelijk gedenkt. Bisschop, sneeuwballen, haringsla en kastanjes zijn de lekkernijen die volgens oud-Hollandsch gebruik op tafel staan.”

Wanneer Oudjaar met vrienden wordt gevierd, is de tafel en de versiering duidelijk anders. De tafel wordt dan met bloemen en groen gesierd, er zijn oesters en champagne. De huisvrouw heeft er voor gezorgd “dat haar huis en haard voor ‘t laatst in het afgeloopen jaar nog eenmaal al die warmte en gloed afstraalt, die zij bij machte is er aan te geven, zij de Koningin van háár rijk!”

Voor het oudjaars-diner zijn er verschillende wijze om de tafel te dekken.

1. Het tafellaken wordt versierd door een lange rank smylax die in een golvende lijn er op wordt gelegd.Tussen het groen legt met donkerrode poinsettia. Op de vier hoeken van de tafel staan lampjes met rode kapjes. In het midden van de tafel staat een pièce de milieu van kristal gevuld met witte rozen en fijn groen. Naast ieder bord ligt een mooi kaartje met een rode rand en de initialen van de gastheer en -vrouw, met een rood lintje waaraan een sierlijk potloodjes .
Wanneer het 12 uur is, en het nieuwe jaar zijn intrede doet, schrijft elke gast op het kaartje een vriendelijk woord, een goede wens of een herinnering aan het afgelopen jaar, en verwisselt het als blijvend aandenken met dat van de buurheer of -dame.
kerst-2

2. De andere tafel is niet gedekt met een tafellaken, maar onder elke bord ligt een linnenkleedje. Het kleedje is rond of vierkant en heeft een brede rand van kant. Oranje is de belangrijkste kleur voor deze tafel. De tafel wordt verlicht door kaarsen in vier koperen kandelaars, waarin oranje kaarsen en met oranje kapjes. Op elk bord ligt een driekant stuk taart, oranje geglaceerd, met een branders kaarsje.
In het midden, in plaats van de pièce de milieu, staat een klein denneboompje eveneens op een kleedje. In het boompjes hangen nep vruchtje van oranje vloei waarin vergulde bonbons en met een Nieuwjaarswens. Om 12 uur, blaast iedere gast zijn kaarsje uit, en leest iedereen zijn/haar min of meer toepasselijke nieuwjaarswens voor, hetgeen tot een vrolijkheid kan leiden.
kerst-3